Hazine ve Maliye Bakanı Nebati, dün gerçekleştirilen toplantıda 2022 yılını kıymetlendirdi ve 2023 amaçlarını paylaştı. Makroekonomik göstergelerin tamamına yakınında muvaffakiyet elde ettiklerini söyleyen Nebati, 2022 için epey olumlu bir tablo çizdi. Bakan Nebati, bir ay evvel yaptığı açıklamada ise “2022, en berbat yıl olarak tarihe geçecek” tabirlerini kullanmıştı. Nebati’nin kısa mühlet içinde 2022 ekonomik gerçekleşmeleri hakkında fikir değiştirmesi, “Seçim yaklaşıyor, pembe tablo çiziyor” tenkitlerini de beraberinde getirdi.
DOLAR DURDURULAMADI
Nebati 139 milyar liralık bütçe açığını görmezden gelerek “Bütçede öngörülerimizden daha güzel bir sayıya ulaştık… OVP’de öngördüğümüz bütçe gelir iddiamızı aştık” dedi. Bakan Nebati, pozitif bir tablo çizse de 2022’nin datalarına bakıldığında ortaya ağır bir krizin envanteri çıkıyor. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) 2022’de yüzde 64.27 olurken, Türkiye bu oranla Avrupa’da açık ara enflasyon lideri oldu. Enflasyon Araştırma Kümesi (ENAG) ise yıllık enflasyonun yüzde 137.55’e ulaştığını açıkladı. Enflasyon vatandaşın alım gücünü süratle eritirken, gelir adaletsizliğini büyüttü, yoksulluğu derinleştirdi. 2011 yılında AKP’nin seçim beyannamesinde 25 bin dolarlık kişi başı gelir maksadı ilan ettiğini unutan Bakan Nebati, 2022’de kişi başına gelirin 10 bin dolar düzeyini aşacağını, 2023 yılında daha da yükselerek 12 bin doların üzerine çıkacağını öngördüklerini söyledi. Halbuki kişi başına gelir 2013’te 12.582 dolardı. AKP iktidarının dövizi sınırlamak için aldığı tüm tedbirlere karşın dolardaki yükseliş de önlenemedi. Dolar Türk Lirası karşısında son 1 yılda yüzde 40 kıymet kazanarak 13.50 TL’den yıl sonunda 18.80 TL’ye çıktı. Kuru sınırlaması beklenen Kur Muhafazalı mevduatlar için ise Hazine 92.5 milyar lira ödemek zorunda kaldı. Düşük faiz ve rekabetçi kur amaçlarıyla yola çıkan AKP, Türkiye’yi adeta bir ithalat cennetine çevirdi. İhracatta beklenen rekor ithalatın gölgesinde geldi. 2022’de ihracat 254.2 milyar dolar olurken, ithalat da 364.4 milyar dolar oldu.
DEVASA DIŞ AÇIK VERDİK
İhracat ve ithalattaki rekor, tıpkı halde dış ticaret açığını da 110.2 milyar dolarla tepeye taşıdı. Hükümet, dış ticaretteki açığı güç fiyatlarındaki artışa bağlasa da, ihracatta katma kıymeti düşük üretimin devam etmesi açığın büyümesine neden oldu. 2022 Ocak-Kasım devri cari süreçler açığı 41.8 milyar dolar düzeyinde gerçekleşti. Birebir periyotta Türkiye’ye net kusur noksan kaleminden gelen para ölçüsü da 22.3 milyar dolar oldu. Cari açığın büyük kısmının kaynağı belgisiz para ile finanse edilmesi dikkat çekti. AKP periyodunda işsizlik sorunu bir türlü çözülemedi. TÜİK bilgilerine nazaran 2022 Kasım ayında işsizlik oranı yüzde 10.2 olurken, gerçek işsizlik oranı yüzde 20.8 oldu. 15-24 yaş kümesini kapsayan genç nüfusta işsizlik oranı da yüzde 17.8 düzeyinde gerçekleşti. Çift hanelere demir atan işsizlik için hükümetin savunması “Gençler iş beğenmiyor” oldu.
Vatandaş et ve süt eserlerinin tadını unuttu
Yüksek enflasyon altında ezilen vatandaşlar geçen yıl en çok besine erişim sorunu yaşadı. Ucuz ekmek ve et kuyrukyarı uzadıkça uzadı . Bilhassa emekliler süt ve süt eserleri ile etin tadını unuttu. 2022’de besin enflasyonu yüzde 77.87 ile yüzde 64’lük yıllık enflasyonun epey üzerinde gerçekleşti. Sütün litre fiyatı son 1 yılda 7-8 TL’den 22-23 TL’ye kadar çıktı. Peynirin kilogram fiyatı 60 TL düzeylerinden 150 TL’ye kadar yükseldi. Etin fiyatı da birebir devirde rekor kırdı. Geçen yılın ocak ayında kilogramı 93 TL’den satılan kırmızı etin fiyatı yüzde 115’lik artışla günümüzde 200 TL oldu. Bunların dışında ekmeğin fiyatı da son 1 yılda 3 TL’den 6 TL’ye kadar çıktı.
Açlık sonu taban fiyatın üzerine çıktı
Birleşik Kamu-İş’in 2022 Aralık ayındaki raporuna nazaran, dört kişilik bir ailenin açlık sonu bir evvelki aya nazaran 402 TL artarak 9.059 TL oldu. Böylelikle açlık sonu yeniden 8.500 TL’lik taban fiyatı aştı. Geçen yılın ocak ayında bu sayı 4.924 TL idi. Bir ailenin insan onuruna yaraşır bir formda mahrumluk çekmeden muhtaçlıklarını karşılayabilmesi için yapması gereken aylık harcama fiyatı da (yoksulluk sınırı) 26.124 TL oldu. AKP’nin 25 bin dolarlık kişi başı ulusal gelir gayesi de hayal oldu. 2022’nin üçüncü çeyreğinde kişi başı 9.938 dolar düzeyinde gerçekleşti.